Ünite 2 - Koşul-Bağımlılık Kuramı
Koşul-Bağımlılık Kuramının Temel Varsayımları;
- Örgütlenmenin bir tane ve en iyi yolu yoktur.
- Her türlü örgütlenme, aynı ölçüde etkili değildir.
- Örgütlenmenin en iyi yolu, örgütün ilişkili olduğu koşul-bağımlılık etmenlerine bağlıdır.
Koşul Bağımlılık Kuramının Temel Kavramları
Örgütsel Yapı: Örgütteki düzenlenmiş ilişkiler bütünüdür.
Bürokratikleşme: Örgütün idari işlerle ne derece uğraştığıdır.
Biçimselleşme: Sosyal konumların ve sosyal konumlar arasıdaki ilişkilerin bu konumları işgal eden bireylerin kişisel özellik ve ilişkilerinden bağımsız olarak açıkça belirlenme ve tanımlanma derecesi.
Standartlaşma: Örgütteki işlerin kural ve yöntemlere bağımlılığı.
Hiyerarşi: Örgütteki çalışanların farklı derecelere göre sıralanması.
Merkezîleşme: Karar alma yetkisinin hiyerarşinin üst basamaklarında toplanması.
Uzmanlaşma ya da Bölümlendirme: Örgütteki hangi rollerin hangi görevler, hangi görevlerin hangi iş birimleri ve hangi iş birimlerinin hangi bölümlerde yer alacağı ile ilgilidir.
Büyüklük: Örgütte kaç kişinin çalıştığıyla ilgili bir kavramdır.
Teknoloji: Örgütteki yapılan işlere karşılık gelmektedir.
Çevre: Örgütün girdilerinin kaynağı, çıktılarının pazarı, rakiplerle rekabet ettiği ve devlet, düzenleyici kuruluşlar ve diğer örgütlerle ilişkilerini sürdürdüğü ortamdır.
Strateji: Temel ve uzun dönemli hedefleri belirleme, hedeflere ulaştıracak hareket şekillerini benimseme ve gerekli kaynakları tahsis etmedir.
Uyum: Örgütsel yapı ile koşul-bağımlılık etmeninin yüksek örgütsel performansa yol açacak biçimde bir araya gelmesidir.
Koşul-Bağımlılık Kuramının Temel Çalışmaları
- Çevre odaklı çalışmalar
- Teknoloji amaçlı çalışmalar
- Büyüklük odaklı çalışmalar
- Strateji odaklı çalışmalar
Çevre Odaklı Çalışmalar
Mekanik Örgüt Yapısı: Yüksek düzeyde merkezîleşme ve uzmanlaşma, kesin olarak tanımlanmış görevler, biçimsel kurallar ve net bir hiyerarşiye sahip olan örgüt yapısıdır.
Organik Örgüt Yapısı: İş tanımları ve işlevler arasında daha esnek sınırlara, daha az biçimsel kurallara ve keskin olmayan bir hiyerarşiye sahip olan ve çalışanların karar alma yetkisinin daha fazla olduğu örgüt yapısıdır.
Farklılaşma: Örgütsel alt birimlerin hedef yönelimi, zaman yönelimi, kişiler arası yönelimler ve yapıların biçimselliği temelindeki farklılıklara karşılık gelir.
Bütünleşme: Örgütsel alt birimler arasında iş birliğine ulaşmaktır.
Bütünleştiriciler: İşlevsel bölümler arasında eş güdüm sağlayan ve bölümler arasındaki çatışmaları çözümleyerek bütünleşme sağlayan kişilerdir.
Teknoloji Amaçlı Çalışmalar
Birim Teknolojisi: Atölye tipi üretim teknolojisidir.
Kişisel Üretim Teknolojisi: Büyük ölçekli üretim teknolojisidir.
Bağlı Teknoloji: Örgütsel alt birimlerin arasında sıralı karşılıklı bağımlılığın olduğu ve işlemlerin birbirini belirli bir sıra üzerinde izlediği örgütsel teknoloji türüdür.
Aracı Teknoloji: Örgütsel alt birimlerin arasında dolaylı karşılıklı bağımlılığın olduğu ve çeşitli müşterilerin birbirine bağlandığı örgütsel teknoloji türüdür.
Yoğun Teknoloji: Örgütsel alt birimleri arasında döngüsel karşılıklı bağımlılığın olduğu, odaktaki nesnelerin çeşitli teknikler aracılığıyla nesneden geri bildirimler dikkate alınarak değiştirildiği örgütsel teknoloji türüdür.
Büyüklük Odaklı Çalışmalar
Yapısal Farklılaşma: Örgütün parçalara ayrılmasıdır.
İdari Yoğunluk: Örgütteki yöneticilerin ve destek faaliyetlerinde çalışanların sayısının diğer çalışanların sayısına oranıdır.
Stratejik Odaklı Çalışmalar
Çeşitlendirme: Örgütün pazara sunduğu ürün ya da hizmetlerin çeşitlerini artırmasıdır.
Çok Bölümlü Yapı: İşlerin, merkezi bir yönetim biçimine bağlı olan ürün ya da coğrafi bölge temelli olarak bölümleme; bölümlerin işlevsel olarak farklılaşmış kısımlara; kısımların ürün ya da coğrafi temelli bölge temelli olarak iş birimlerine bölündüğü yapıdır.
Savumacı Strateji: Var olan ürün-müşteri grubunu koruma ve verimlilik merkezlidir.
Arayışçı Strateji: Pazarda hareketli ve yenilikçi olma merkezlidir.
Analizci Strateji: Var olan ürün-müşteri grubunu koruyarak pazarda istikrarlı olma ve verimlilikten taviz vermeden yenilikçi olma merkezlidir.
Koşul-Bağımlılık Kuramındaki Gelişmeler
Eksik Uyum: Örgütün uyuma yaklaştığı ancak tam olarak ulaşamadığı, başka bir değişik, örgütsel yapının koşul-bağımlılık değişkenleriyle kısmen uyum yakaladığı durumdur.
Farklılaşan Performans: Daha yüksek düzeydeki koşul-bağımlılık etmenine uyumun, daha aşağı düzeydeki koşul-başımlılık etmenine uyuma göre daha yüksek performansa yol açan durumdur.